روایات معاد جسمانی

روایات در این زمینه فراوان است، ما به اندکی از آنها بسنده می کنیم.

در کتاب احتجاج آمده است: شخص مادیّگرایی به امام صادق(ع) گفت:‌چگونه انسان پس از مرگ دوباره زنده می شود، در حالی که بدن او پوسیده و اعضای بدنش متلاشی شده است؛ یک عضو در فلان شهر طعمه? درندگان شده و عضو دیگر در جای دیگر خوراک خزندگان، عضو دیگر خاک گردیده و با گل آن دیواری بنا شده است؟! حضرت فرمود: آن کسی که بدن را از هیچ آفرید و بدون الگوی سابقی آن را صورتگری کرد، می تواند مانند اوّل آن را بازگرداند.

شخص مادّی گفت: بیشتر این مطلب را برایم توضیح دهید. حضرت فرمود:‌روح انسانها در جای خود قرار دارد؛ روح نیکوکار در روشنایی و وسعت و روح بدکار در تنگنا و ظلمت. بدن نیز به صورت اوّل تبدیل به خاک می شود؛ و آنچه درندگان و خزندگان از شکم دفع کرده و آنچه را خورده و تکّه تکّه جذب بدن کرده اند، همگی در خاک در نزد کسی که ذرّات ریز در دل تاریک زمین و عدد همه? اشیاء و وزن آنها را می داند، محفوظ است.

ولی خاک بدن موجودات روح دار به منزله? ذرّات طلا در خاک است. وقتی قیامت فرا می رسد، بر زمین باران می بارد. زمین بر می آید و پف می کند و سپس چون مشک آب به هم زده می شود؛ در نتیجه خاک بشر همچون براده های طلا در میان خاکی که شسته شده، نمایان می گردد و همچون کره از ماست جدا می گردد. آنگاه قالب خاکی بدن هرکس، یک جا جمع شده و به اذن خداوند متعال به محلّ روح خودش منتقل می گردد و صورتها به اذن خدای صورتگر به حالت اوّلیّه در می آید و روح در آن قالبها و صورتها نفوذ می کند. وقتی انسان کامل شد، (به خود می نگرد) هیچ چیز ناشناخته در خود نمی بیند. {احتجاج ج2 ص97 و بحار ج7 ص37 از همان} این روایت نیز صریح در معاد جسمانی است.

و نیز امالی شیخ به سند خودش از حفص بن غیاث نقل کرده که می گوید:‌ هنگامی که منصور دوانیقی رئیس شیعیان، جعفر بن محمّد(ع) را احضار کرده بود. نزد او بودم. ابن ابی العوجا که ملحد بود، خدمت حضرت آمد و گفت: درباره? این آیه چه می گویی: «کلّما نضجت جلودهم بدّلناهم جلوداً غیرها؛ هر بار که پوستهای تنشان بریان شود و بسوزد، پوستهای دیگری به جای آن قرار می دهیم». (نساء/56) فرض کن این پوستها گناه کرد و عذاب شد و سوخت؛ گناه پوستهای دیگر چیست؟ امام صادق(ع) فرمود: وای بر تو! این پوست دوّم همان پوست اوّل است، و در عین حال غیر از آن است. آن مرد گفت: این سخن را به صورت عقل پسند برایم بیان کن. حضرت فرمود:‌ اگر ببینی شخصی خشتی بردارد، بشکند و خُرد کند؛ آنگاه روی آن آب بریزد و آن را به هم بزند از آن خشتی به صورت اوّل بسازد؛ این خشت همان خشت اوّل هست و نیست. ابن ابی العوجا در اینجا گفت:‌ آری درست است. خداوند به مردم به وسیله? تو نفع برساند. {بحار ج7 ص39 از امالی و ج7 از احتجاج، با اندکی تفاوت}

منظور آن است که خشت دوّم از جهت مادّه (و شکل کلّی مکعّب مستطیل) همان خشت اوّل است؛ و از جهت صورت عرضی خاصّ، که در هر یک از دو قالب است غیر آن است. این روایت نیز صریح در آن است که صورت به تنهایی عذاب نمی شود؛ وگرنه صورت دوّم که همان صورت حقیقی صورت اوّل نیست.

و نیز امالی صدوق با سند خودش از جمیل از جعفر بن محمّد? روایت می کند که فرمود: هنگامی که خداوند می خواهد مردم را زنده کند، چهل روز آسمان را به بارس می آورد و به این وسیله اعضا به پیوند می خورد و گوشتها بر بدنها می روید. {بحار ج7 ص33}

و همچنین تفسیر قمّی با سند صحیح مؤلّف از جمیل بن درّاج از امام صادق(ع) روایت می کند که حضرت فرمود: هنگامی که خداوند بخواهد خلق را برانگیزد، چهل صباح آسمان را به بارش بر زمین وامی دارد؛ در نتیجه اعضای بدنها به هم می پیوندد و گوشتها بر بدنها می روید.

و فرمود: جبرئیل نزد پیامبر خدا? آمد؛ او را گرفت و به قبرستان بقیع نزد قبری برد و صاحبش را صدا زد و گفت: به اذن خداوند برخیز! مردی با سر و ریش سفید برخواست؛ در حالی که خاک را از سر و رویش پاک می کرد و در همان حال می گفت: الحمدلله و الله اکبر. جبرئیل فرمود: به حال اوّلیت برگرد. سپس سر قبر دیگر رفت و گفت: برخیز به اذن خدا. مردی سیاه رو برخاست، در حالی که می گفت: وای بر من! دریغا که هلاک شدم!

جبرئیل فرمود:‌به اذن خداوند به حال اوّلیّه ات برگرد. آنگاه گفت: ای محمّد?! این گونه در روز قیامت محشور می شوند؛ مؤمنان آن سخن (ذکر خدا) را می گویند و کفّار و فسّاق این سخن را (واویلا! وا دریغا!). {تفسیر قمی ج2 ص253 و بحار ج7 ص29 از همان}

و نیز لئالی الأخبار از امام زین العابدین علیّ بن الحسین? نقل می کند که حضرت فرمود: بدنهای مردم (هنگام رستاخیز) می روید، چنانکه سبزیجات می رویند و اعضایی که تبدیل به خاک شده بود، به قدرت خدای عزیز حمید، به یکدیگر نزدیک می شوند (پیوند می خورند)؛ به طوریکه اگر هزار مرده? آنان در یک قبر باشند و گوشتها و استخوانها پوسیده و بدنهای ایشان خاک و به یکدیگر مخلوط شوند؛ خاک هیچ مرده ای با مرده? دیگر مخلوط نمی شود. {لئالی الاخبار ج5 ص60}

و کافی با سند مؤلّف از عمّار بن موسی از امام صادق(ع) روایت می کند که از آن حضرت پرسیدند: آیا بدن مرده در قبر می پوسد؟‌ فرمود:‌ آری؛ به طوری که هیچ گوشت و استخوانی از او باقی نماند؛ مگر گِل اوّلیّه ای که از آن آفریده شده؛ که آن نمی پوسد و در قبر دایره وار می ماند؛ تا مانند بار اوّل از آن دوباره خلق شود. {کافی ج3 ص251 و بحار ج7 ص43 از همان}

و همچنین روایاتی که در تفسیر این سخن خدای متعال رسیده است: «یوم تبدّل الارض غیر الارض؛ روزی که زمین به زمین دیگری تبدیل می شود». (ابراهیم/48)

در اینجا روایات عدیده ای وارد شده است. یکی از آنها روایت زراره است که می گوید: از امام باقر(ع) پرسیدم از این سخن خدای متعال: «یوم تبدّل الارض غیر الارض». حضرت فرمود: زمین به نان پاکیزه ای تبدیل می شود که مردم از آن می خورند، تا از حساب آسوده شوند. در اینجا کسی گفت: مردم در آن روز بر اثر گرفتاری حساب اعمال به فکر خوردن و آشامیدن نیستند.

حضرت فرمود: خداوند انسان را تو خالی آفرید؛ همیشه به غذا و نوشیدنی نیازمند است. آیا آنان گرفتارترند یا اهل جهنّم؟! مسلّم اهل جهنّم گرفتارترند؛ ولی با این حال طلب کمک و مدد (غذا و نوشیدنی) می کنند و خداوند می فرماید:

«و ان یستغیثوا یغاثوا بماءٍ کالمهل یشوی الوجوه بئس الشراب؛ اگر استغاثه کنند (آب بطلبند)؛ آبی برای آنان می آورند که همچون فلز گداخته ای که صورتها را بریان می کند؛ چه بد نوشابه ای!». (کهف/29) {بحار ج7 ص109 از محاسن}

این آیه? شریفه «یوم تبدّل الأرض غیر الأرض» چند گونه تفسیر شده است:

1- مبدّل شدن زمین هنگام بیرون آمدن مردم از آن، به چیزی که قابل خوردن باشد؛ مانند نان پاکیزه که مردم تا پایان حساب از آن می خورند.

2- تغییر یافتن زمین به صورتی که در صدر خلقت گسترش یافت (روی آن کوه و گیاهی نبود). تعدادی از روایاتی که در تفسیر برهان و نور الثقلین در تفسیر این آیه رسیده، بر این معنا دلالت می کند.

3- خداوند بعد از استقرار اهل بهشت در بهشت و جای گرفتن جهنّمیان در آتش، زمین را به زمین دیگری تبدیل نموده و بر روی آن مخلوقات دیگری خلق می کند.

چنانکه محمّد بن مسلم در روایتی می گوید: از امام محمّد باقر(ع) شنیدم: خداوند در روی زمین از آن وقتی که آن را آفرید، هفت جهان جاندار آفرید، که هیچ یک از فرزندان آدم نبودند؛ بلکه آنان را از پوسته? زمین آفرید و آنها را یکی پس از دیگری بر روی زمین با جهان خودش جای دارد. سپس خداوند عزّوجلّ آدم، پدر بشر را آفرید و نسل او را نیز از او آفرید. نه به خدا قسم هرگز بهشت از وقتی که آفریده شده از ارواح مؤمنان خالی نبوده است و نیز هرگز جهنّم از وقتی آفریده شد از ارواح کافران و معصیت کاران خای نبوده است.

شاید این گونه فکر کنید که وقتی قیامت شود و خداوند بدنهای اهل بهشت را همراه ارواحشان به بهشت برد و بدنهای جهنّمیان را با ارواحشان به جهنّم ببرد، دیگر خداوند در شهرها و اماکن زمین عبادت نمی شود و دیگر خداوند کسی را نمی آفریند که او را عبادت کرده و به یکتایی پرستیده و تعظیم کنند! آری به خدا قسم حتماً خلقی را بدون نر و مادّه می آفریند که او را به یکتایی بپرستند و تعظیم کنند و نیز می آفریند زمین که آنان را در برگیرد و آسمانی که بر سر آنان باشد. آیا خداوند نمی فرماید: «یوم تبدّل الأرض غیر الأرض و السموات» و همچنین می فرماید: «افعیینا بالخلق الاوّل بل هم فی لبس من خلق جدید؛ آیا ما از آفرینش نخستین عاجز ماندیم (که قادر بر آفرینش مجدّد آنان در قیامت نباشیم)؛ بلکه آنها در آفرینش جدید تردید دارند». (ق/15) {بحار ج57 ص319 از خصال}

اکنون می گوییم: کسانی که تبدیل زمین را به صورت جسمیّه، بدون مادّه? زمین تفسیر کرده اند، (1) دلیل ندارند؛ بلکه روایات با صراحت بر معاد جسمانی به معنای حقیقی آن دلالت می کند ـ نه جسمانی به معنای صورت جسمانی بدون مادّه و نه اینکه آنچه در قیامت دیده می شود، اختراع نفس انسان است، که بدتر از اوّلی است ـ .

علاوه بر آنچه گذشت، حدیثی است که در بحار از تهذیب با سند از امام صادق(ع) در فضیلت مسجد سهله نقل کرده است که فرمود: ... این مسجد در کوفه است و در آنجا در صور اسرافیل دمیده می شود و مردم به سوی آن محشور می شوند و از کنار آن هفتاد هزار نفر محشور می گردند که وارد بهشت می شوند. (2)

و نیز امالی صدوق با سند از امام صادق از پدر بزرگوارش? از امیر المؤمنین(ع) نقل می کند که حضرت فرمود: زمین از بالای سرکشی شکافته نمی شود؛ مگر آنکه دو فرشته زیر بازوی او را می گیرند و می گویند: پروردگار با عزّت را اجابت کن. {امالی صدوق ص336 و به نقل از آن: بحار ج7 ص106}

و نیز محاسن برقی با سند متّصل از امام صادق(ع) روایت می کند که فرمود: شیعیان ما از گورهایشان سوار بر مرکبهای سفید بال دار بیرون می آیند؛ در حالی که بندهای کفش ایشان از نور می درخشد؛ گرفتاری ها از آنها برداشته شده... برای آنان سفره پهن می شود و آنان مشغول خوردن می شوند؛ در حالی که مردم حساب پس می دهند. {محاسن ص179 و به نقل از آن: بحار ج7 ص184}

و همچنین تفسیر فرات بن ابراهیم از حسین بن سعید با سند متّصل از امام باقر(ع) روایت کرده که پیامبر? در حالی که تعدادی از اصحاب، از جمله علی بن ابیطالب(ع) نزد آن حضرت بودند، فرمود: هنگامی که خداوند مردم را از قبر برانگیزد، عدّه ای از قبرهایشان بیرون می آیند که صورت هایشان مثل برف سفید است؛ بر تن آنان لباسهای سفیدی مانند شیر سفید است؛ در پای آنها کفشهایی است که بند طلایی دارد؛ به خدا قسم بند کفش آنان از شدّت نور می درخشد و با زبرجد و یاقوت اطراف آن زینت شده؛ افسار مرکبهای آنان زنجیرهایی از طلاست. ایشان سوار بر آن مرکبها می شوند، تا به بهشت می رسند؛ در حالی که مردم حساب پس می دهند و غمناک و گرفتارند، آنان می خورند و می آشامند.

امیر المؤمنین(ع) پرسید. یا رسول الله! آنان کیانند؟ حضرت فرمود: آنها شیعیان توأند و تو امام ایشان هستی؛ و این است منظور از سخن خدای متعال: «یوم نحشر المتّقین الی الرحمن وفداً؛ در آن روز پرهیزکاران را دسته جمعی به سوی خدای رحمان (و پاداشهای او)‌ محشور می کنیم». (مریم/85) حضرت در توضیح آیه فرمودند: یعنی سوار بر مرکبهای نجیب محشور می شوند. {بحار ج7 ص194 از تفسیر فرات بن ابراهیم ص91}

همان تفسیر از محمّد بن عیسی دهقان با سند متّصل از ابی سعید خدری (رضی الله عنه) نقل می کند که او گفت: از پیامبر اکرم? شنیدم که می فرمود: ای علی! بشارت باد تو را و بشارت بده به دیگران: هیچ دریغ و حسرتی در دم مرگ بر شیعیان تو نیست و نیز وحشت و اندوهی در روز قیامت بر آنان نیست. گویا می بینم آنان سر از گورها بیرون آورده و خاک از سر و صورت می تکانند و می گویند: «الحمدلله الّذی اذهب عنّا الحزن انّ ربّنا لغفور شکور؛ ستایش و شکر از آن خدایی است که غم و اندوه را از ما برطرف ساخت. پروردگار ما آمرزنده و سپاسگذار است». (فاطر/34) {بحار ج7 ص198 از تفسیر فرات}

و نیز از تفسیر فرات از حسین بن سعید با سندش از جابر از امام محمّد باقر(ع) از پیامبر اکرم? روایت کرده است که حضرت فرمود: به مردگان خود کلمه «لا اله الاّ الله» تلقین کنید، که این کلمه انیس مؤمن در قبرش است هنگامی که از قبر بیرون می آید. جبرئیل به من گفت: ای محمّد! ای کاش می دیدی آنان را هنگامی که از قبرشان بیرون می آیند و خاک از سر و صورت می تکانند. این یکی می گوید: «لا اله الاّ الله و الحمدلله» و صورتش سفید است و آن دیگری با صورت سیاه ناله می کند و می گوید: واحسرت و پشیمانی بر کوتاهی هایی که درباره? خدا، یعنی نسبت به ولایت علی(ع) کردم. {بحار ج7 ص200 از تفسیر فرات}

همچنین در ثواب الأعمال از امام ابو جعفر(ع) روایت شده که حضرت فرمود: یکی از جملات مناجات موسی با خدایش این بود: پروردگارا! ثواب کسی که جنازه ای را تشییع کند، چیست؟ جواب داد:‌ فرشتگانی را به او می گمارم، که همراه آنان پرچمهایی است که آنان را از قبر تا محشر همراهی می کنند. {بحار ج7 ص208 از ثواب الاعمال}

و نیز تفسیر قمی از ابی الجارود از امام محمّد باقر(ع) نقل می کند که حضرت درباره? این آیه: «یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا؛ وای بر ما! چه کسی ما را از خوابگاهمان برانگیخت؟!». (یس/52) فرمود: این مردم در قبرهاشان هستند. وقتی بر می خیزند، خیال می کنند خواب بودند؛ در نتیجه این سخن را می گویند: «یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا». فرشتگان در پاسخ آنان می گویند: «هذا ما وعد الرحمن و صدق المرسلون؛ این آیه چیزی است که خدای رحمان به شما وعده داد و پیامبران راست گفتند». (یس/52) {تفسیر قمی ج2 ص216 و به نقل از آن، بحار ج7 ص103}

همچنین کتاب فضایل الشیعه? صدوق با سند مؤلّف از ابوبصیر از امام صادق از پدران بزرگوارش? از پیامبر? نقل می کند که حضرت فرمود: ای علی! من اوّلین کسی هستم که از قبر بیرون آمده و خاک از سر و می تکانم؛ در حالی که تو همراه منی. سپس بقیه? مردم از قبر بیرون می آیند... {بحار ج7 ص179}

و نیز تفسیر قمی از ابی الجارود از امام باقر(ع) درباره? این آیه نقل می کند: «أأنّا لمردودن فی الحافرة؛ آیا ما دوباره به راه اوّلیّه? آفرینش (یا به زمین) بر می گردیم». (نازعات/10) حضرت فرمود: یعنی دوباره به خلقت جدید باز می گردیم. واما منظور از آیه? بعدی: «فاذا هم بالسّاهرة؛ ناگهان همگان بر عرصه? زمین ظاهر می شوند». (نازعات/14) فرمود: «ساهرة» زمین است. آنان در قبر هستند. وقتی صدای وحشتناک صیحه? قیامت را می شنوند، از قبرها بیرون آمده، بر روی زمین برپا می ایستند. {بحار ج7 ص107 از تفسیر قمی}

 نوشته شده توسط محمد جوانمردی در یکشنبه 88/7/19 و ساعت 11:54 صبح | نظرات دیگران()